(Dilerseniz bu yazıyı aşağıda podcast formatında dinleyebilirsiniz.)
Geçtiğimiz günlerde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından “Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik[1]” ile madencilik sektörüne ilişkin kapsamlı değişiklikler yapıldı. Değişiklikler, Temmuz 2025’te Maden Kanunu’nda yapılan kapsamlı güncellemelerle birlikte sektöre yönelik mevzuatta revizyon sürecinin bir devamı niteliğinde. Yapılan değişikliklerde, dijitalleşme, artan finansal yükümlülükler, sıkılaşan üretim standartları ve rehabilitasyon odaklı çevresel yaklaşım gibi unsurlar öne çıkıyor. Böylece, madencilik sektörünün temel işleyiş kuralları yeniden tanımlanıyor. Biz de bu yazımızda, bahse konu değişiklikleri ve sektöre olası yansımalarını detaylı biçimde ele alıyoruz.
Teminat Sistemi ve Mali Yükümlülükler Yeniden Şekillendi
Maden Yönetmeliğinde yapılan en dikkat çekici değişikliklerinden biri, teminat ve bedel sisteminin tamamen yeniden yapılandırılması oldu. Önceki sistemde yer alan “çevre ile uyum bedeli” kaldırılarak yerine “rehabilitasyon bedeli” sistemi getirildi. Bu değişiklik, sadece terminolojik bir düzenleme değil, çevresel sorumlulukların nasıl ele alınacağına dair yaklaşımda köklü bir değişimi temsil ediyor. Rehabilitasyon bedelinin ocak ayı sonuna kadar yatırılmaması halinde haziran ayına kadar gecikme zammı ile tamamlama imkânı tanınması, aksi durumda ruhsatın iptal edilebilmesi yeni sistemin mali yönünü önemli ölçüde güçlendiriyor.
Ayrıca, işletme ruhsat bedelinin dağılımı da değiştirildi. Yeni sistemde işletme ruhsat bedelinin %70’i genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere aktarılırken, %30’u genel müdürlük geliri olarak kaydedilecek. Eski sistemde ise %50 genel bütçeye, %30 çevre ile uyum planı çalışmaları için teminat olarak, %20 ise genel müdürlük gelirine gidiyordu. Bu değişiklik, devletin madencilik faaliyetlerinden elde edeceği geliri önemli ölçüde artırırken, ruhsat sahiplerinin mali yükünü de ağırlaştırıyor.
Yapılan değişiklikler ile getirilen en önemli mali yükümlülük artışlarından birisi de devlet hakkı minimum tutarı olarak karşımıza çıkıyor. Eski düzenlemede “Devlet hakkı, işletme ruhsat bedelinden az olamaz” şeklinde olan hüküm, yeni düzenlemede “İşletme izni olan maden ruhsatlarından her yıl en az işletme ruhsat bedelinin yüzde elli fazlası kadar Devlet hakkı alınır” şeklinde değiştirildi. Bu, sektör için çok önemli bir mali yükümlülük artışı anlamına geliyor ve özellikle küçük ölçekli işletmeleri doğrudan etkileyecek. Ayrıca devlet hakkı hesabındaki krom istisnasının kaldırılması ve ilgili maddelerdeki tüm ifadelerin “işletme ruhsat bedelinin yüzde elli fazlası” ölçütüne göre güncellenmesi sistemin yeknesak şekilde yeniden kurgulandığını gösteriyor.
Ruhsatlandırma: İhale mi, İlk Müracaat mı?
Yapılan değişikliklerle, maden sahalarının hangi yöntemle ruhsatlandırılacağı konusunda önemli bir yaklaşım değişikliği getiriliyor. Özellikle, ihalesiz yani ilk müracaat yoluyla verilebilecek sahaların kapsamı genişletiliyor. Yeni sisteme göre:
- I. Grup, II. Grup (a) ve (c) bentleri, III. Grup ve V. Grup maden sahaları ihale yoluyla verilecek
- II. Grup (b) bendi ve IV. Grup maden sahaları ise ilk müracaat yoluyla ruhsatlandırılacak
Bununla birlikte, Maden Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün (“MAPEG”) saha geçmişi, komşu ruhsat bilgileri, rezerv veya buluculuk raporu gibi teknik gerekçelerle gerekli görmesi halinde, II(b) ve IV grupları da ihale yöntemiyle ruhsatlandırılabilecek.
Bununla beraber, yapılan değişiklikle ihale ile ruhsatlandırılmasının uygun bulunması halinde, sahanın tamamına ya da bir kısmına izin verilmemesi ve ihaleye hak sağlayanın bu şartlarda ruhsat talep etmemesi durumunda ihale iptal edilecek ve bu durumda ihale bedeli iade edilecek.
Yeni düzenlemede ayrıca müracaat süreci de netleştirildi. Müracaatın alınmasını müteakip sahanın ilk müracaat veya ihale yoluyla ruhsatlandırılmasına MAPEG’in teklifi üzerine Bakan onayı ile karar verilerek müracaat sahibine bildirilecek. İhale yoluyla ruhsatlandırılmasına karar verilenler ise ihalelik saha konumuna getirilecek. Bu düzenleme, hangi sahanın hangi yöntemle ruhsatlandırılacağının belirsizliğini ortadan kaldırarak sektöre öngörülebilirlik kazandırıyor.
Müracaat, işletme ruhsat taban bedeli yatırılarak elektronik sistem (e-Maden[2]) üzerinden yapılacak. İhale talepleri de aynı şekilde, işletme ruhsat taban bedeli yatırılarak, Maden Kanunu’ndaki sınırlamalar dahilinde erişim veya pafta, koordinat ile maden grubu belirtilerek sistem üzerinden yapılacak. Bu değişikliklerle, dijitalleşmenin nimetlerinden faydalanarak, müracaat süreçlerin hızlanmasını ve şeffaflığın artmasını temenni ediyoruz.
Başvuru Belgeleri ve Süreler: Daha Kapsamlı, Daha Katı!
Arama ruhsatı almak isteyen şirketler artık çok daha kapsamlı bir belge paketi hazırlamak zorunda. 2 ay içinde teslim edilmesi gereken belgeler arasında artık ilk müracaat taahhütnamesi ve belgeleri ve maden grup ve bentlerine göre asgari tutarı her yıl MAPEG tarafından ilan edilecek yatırım teminatına dair kesin ve süresiz teminat mektubu veya teminat şartını sağladığına dair sair belge de yer alıyor. Ayrıca, tüzel kişiler için ortaklık pay bilgilerini de içeren ortaklık teyit belgesi zorunlu hale getirildi.
Arama ve İşletme Aşamalarında Sıkı Denetim
Arama döneminde yapılacak faaliyetlerin gerçekleşme oranı artık çok daha kritik. Yatırım programının 2 yıl üst üste %50’nin altında gerçekleştirilmesi durumunda verilen teminat irat kaydedilecek ve ruhsat iptal edilecek. Bu düzenleme, ruhsat sahiplerinin sahalarını âtıl bırakmasını önlemeyi amaçlıyor.
Rezerv raporlaması konusunda da önemli bir değişiklik geldi. Bu kapsamda, üç boyutlu rezerv raporu artık zorunlu. Ayrıca, sondaj verilerinin dijital olarak e-Maden sistemine girilmesi şartı getirildi. Bu düzenlemeler, sektörde şeffaflığı ve veri kalitesini artırmayı hedefliyor.
Buna ek olarak sondaj kuyularına ilişkin fotoğraf, koordinat ve teknik verilerin e-Maden sistemine yüklenmesi zorunluluğu getirilerek arama verilerinin doğruluğu kontrolü ve izlenebilirliği arttırılmasının amaçlandığı anlaşılıyor.
İşletme Ruhsatı: Artık Birçok İzni MAPEG Alacak
İşletme ruhsatı alabilmek için artık rehabilitasyon bedelinin yatırılmış olması şart. Bununla beraber, yapılan değişikliklerle getirilen en önemli kolaylıklardan biri de izin alma süreçlerinde yapılan köklü değişiklik. Artık özel çevre koruma bölgeleri, milli parklar, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri, turizm merkezleri, sit alanları gibi izne tabi alanlarda (ormanlar hariç) izin müracaatları MAPEG tarafından yapılacak.
Ruhsat sahibi sadece projesini hazırlayıp MAPEG’e sunacak, ilgili kurumlar üç ay içinde cevap vermezse bir ay daha ilave süre verilecek ve bu süre sonunda da cevap verilmezse izin verilmiş sayılacak. Bu düzenleme, izin süreçlerini merkezileştirerek ve hızlandırarak bürokrasiyi önemli ölçüde azaltmayı hedeflemekle birlikte, kendi içinde birtakım riskleri de barındırdığını ifade etmek gerek.
İşletme ruhsatına ilişkin en dikkat çekici yeniliklerden biri ise %15 üretim şartı. Ruhsat süre uzatım taleplerinin uygun görülebilmesi için ruhsata konu faaliyetler kapsamında; talep tarihi itibarıyla yürürlükte olan işletme projesinde beyan edilen toplam üretimin en az %15’i kadar üretim yapılmış olması gerekiyor. Bahse konu asgari üretim şartının, ruhsat sahibinin aynı madene ilişkin işletme izinli bütün ruhsatlarının üretim ortalaması alınarak da sağlanabileceği belirtilmiş. Bu düzenleme, ruhsat sahiplerini aktif üretime teşvik ediyor ve sahaların âtıl kalmasını önlüyor.
Rödövans Sözleşmelerine Getirilen Kısıtlamalar
Değişikliklerle, rödövans sözleşmeleri konusunda da önemli kısıtlamalar getirdi. Buna göre, IV. Grup (c) bendi ruhsatları ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların bağlı ortaklıklarına ait ruhsatlar hariç olmak üzere, artık birden fazla rödövans sözleşmesi yapılamayacak. Bu düzenleme, ruhsat sahiplerinin operasyonel esnekliğini önemli ölçüde sınırlıyor. Ayrıca, koordinat bilgisi belirtilmeyen rödövans sözleşmeleri sicile şerh edilmeyecek.
Orman Alanlarında Madencilik: Yeni İzin Süreci
Değişikliklerle ayrıca, Devlet ormanlarında madencilik faaliyeti yürütülebilmesi için ruhsat düzenlenmeden önce, Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan e-Devlet üzerinden izin talep edilmesi gerektiği düzenlendi.. İzin süreci dijitalleştirilirken, süreç de hızlandırıldı. İzin talebine üç ay içinde nihai görüş içeren cevap verilmezse ilgili kuruma bir ay ilave süre verilmesine dair ikinci yazı gönderecek. İzin taleplerine nihai görüş içeren cevap verilmez veya olumlu cevap verilirse mevzuattaki diğer yükümlülükler müracaat sahibine tamamlattırılarak ruhsat düzenlenecek.
Ayrıca devlet ormanları içinde maden aranması ve işletilmesi için zorunlu tesis, yol, enerji, su, haberleşme ve altyapı tesislerine üç ay içinde yirmi dört ay süreyle bedelsiz izin verilecek. Talep edilmesi halinde bu süre 12 daha uzatılabilecek. Bahse konu değişikliklerin maden kaynaklarının ekonomiye kazandırılmasını kolaylaştıracağı öngörülebilir.
Buna ek olarak, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından verilen izinlerin ÇED yönünden de “uygun görüş” sayılacağı açıkça düzenlendi. Bu hüküm, orman alanlarındaki faaliyetler bakımından ÇED sürecinin ilk aşamasını önemli ölçüde kolaylaştırıyor.
Bir diğer önemli yenilik ise devlet ormanlarında verilen izinlerin MAPEG tarafından üçüncü kişilere devredilebilmesi. Yeni düzenlemeye göre bedelsiz izin, 36 aylık süre içinde devredilmez, işletilmez veya işlettirilmezse izin kendiliğinden hükümsüz sayılacak.
İş Sağlığı ve Güvenliği: ISO 45001 Zorunluluğu
Yapılan değişikliklerle, iş sağlığı ve güvenliği konusunda da önemli bir adım attı. İşletme izni verildikten sonra altı ay içinde ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Belgesi almak zorunlu hale getirildi. Bu düzenleme, madencilik sektöründe iş kazalarını azaltmayı ve güvenli çalışma ortamları oluşturmayı hedefliyor diyebiliriz. Ülkemizin bu konudaki sicili göz önüne alındığında bu değişikliğin son derece önemli olduğu söylenebilir.
Denetim ve Şeffaflık
Denetimler artık maden ve jeoloji mühendislerini içeren üç kişi ile değil, maden ve jeoloji mühendislerinin katılımıyla en az iki kişilik mühendis heyeti tarafından yapılacak. Ruhsat sahipleri, tüm mali belgeleri denetime sunmakla yükümlü olacak. Bu düzenleme, sektörde şeffaflığı artırmayı ve denetimlerin etkinliğini güçlendirmeyi amaçlıyor.
Sonuç: Sektör İçin Yeni Bir Dönem
Maden Yönetmeliğinde yapılan kapsamlı değişikliklerle, Türkiye madencilik sektörü için yeni bir dönemin start verildiği ileri sürülebilir. Dijitalleşme, artan finansal yükümlülükler, rehabilitasyon odaklı çevre yaklaşımı ve sıkılaşan üretim şartları ile sektöre ilişkin kurallar yeniden yazılıyor. Bu değişiklikler esasen bir yandan sektöre ciddi ve güçlü aktörlerin girmesini teşvik ederken, diğer yandan çevresel sorumlulukları ve iş güvenliğini ön plana çıkarıyor. Ruhsat sahipleri için mali ve operasyonel yükümlülükler artarken, devletin hem gelir hem de denetim imkanları güçleniyor.
Sektör paydaşlarının bu yeni düzenlemelere uyum sağlaması ve stratejilerini buna göre güncellemesi ise kritik önem taşıyor. Madencilik sektörü temsilcileri Yönetmelik değişikliklerini genel olarak olumlu karşılasa da özellikle rehabilitasyon bedellerinin ayrı tahsili ve raporlama yükümlülüklerinin küçük ölçekli işletmeler için ek maliyet oluşturabileceğini ifade ediyor[3]. Önümüzdeki dönemde ise bu değişikliklerin sektör üzerindeki etkilerini yakından takip etmek gerek.
Diğer yandan, ilk müracaat hakkı ile ruhsatlandırmanın alanının genişletilerek ihale usulünün daha dar kapsamlı uygulanacak olması ve izin süreçlerinde getirilen kolaylıklar bir yandan piyasaya girişi kolaylaştırırken diğer yandan, başta çevre olmak üzere izne tabi işlemler ile amaçlanan öncül denetimin etkisiz kalmasına neden olabilir. Bu nedenle sektörün gerek denetim mercilerince gerekse çevre örgütleri de dahil olmak üzere tüm sektör paydaşlarınca yakından takip edilmesinde fayda olduğu muhakkak. BASEAK olarak geniş regülasyon ekibimizle maden sektörüne ilişkin ulusal ve uluslararası gelişmelerin peşindeyiz!
[1] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/10/20251030-1.htm, Son erişim tarihi: 11.11.2025.
[2] https://www.turkiye.gov.tr/migem-e-maden, Son erişim tarihi: 11.11.2025.
[3] https://madenplatformu.com/maden-yonetmeligi-degisti-2025/, Son erişim tarihi: 11.11.2025.
