İçeriğe geç

Tarafından getirildi

logo

Rekabet ve Regülasyon

En yeni haberler, değişiklikler, kararlar, değerlendirmeler…

open menu close menu

Rekabet ve Regülasyon

  • Anasayfa
  • Hakkımızda

Elektrik Üretiminde Kaynak Bazında Destekleme Bedelinin Hukuki Analizi

Yazar Şahin Ardıyok, Ilker Fatih Kıl, and Hazar Başar
06 Nisan 2022
  • Enerji
Share on Facebook Share on Twitter Share via email Share on LinkedIn
Enerji Fiyatlarındaki Artış

Pandemi nedeniyle daralan talebin, normalleşmeyle birlikte hızlı bir şekilde artmasının etkisiyle son dönemde genel anlamda önemli fiyat artışlarına tanıklık etmekteyiz. Enerji fiyatlarındaki yangını ise, görece soğuk geçen kış koşulları ve Rusya-Ukrayna gerginliği de körüklemekte. Nitekim biz de geçtiğimiz günlerde elektrik fiyatlarındaki artışla ilgili gelişmeleri kaleme almıştık[1]. Bu konuya ilişkin olarak kalem oynatmaya devam ediyoruz zira, üretimdeki temel girdilerden birisi olması ve modern insanın günlük yaşamda enerji tüketimine bağımlılığı göz önüne alındığında enerjinin stratejik bir emtia olarak önemi yadsınamaz. Enerji fiyatlarındaki artış, iklim değişikliği ile mücadele ve bu doğrultuda Paris Anlaşması sonrası verilen küresel taahhütler de göz önünde bulundurulduğunda, sıfır karbon yükümlülüklerinin taahhüt edildiği sürelerde yerine getirilebilmesi için tamamlanması gereken yenilenebilir enerji dönüşümü ve yine buna bağlı olarak ulaşımın elektrifikasyonu gibi hayati konular da maalesef en olumlu ifadeyle yavaşlama sürecine girmiş durumda. Bu nedenle, politika yapıcıların masasında bulunan en sıcak konulardan birisinin enerji fiyatlarındaki artış olduğunu söylemek gerek.

Bu minvalde örneğin Avrupa Birliği’nde, enerji fiyatlarındaki artıştan kaynaklı problemleri çözebilmek için AB Komisyonu üye devletlere enerji fiyatlarına kısa-orta vadede müdahale imkanı sağlayan “Enerji Fiyatları Müdahale Araçlarına” (Energy Prices Toolbox) ilişkin bir düzenleme yayımlamıştı[2]. Bu kapsamda Komisyon, üye devletlere fatura ödemelerinin geçici olarak ertelenmesi, Avrupa Birliği devlet yardımı kurallarına (State-Aid) uygun olarak şirketlere veya endüstrilere yardım sağlanması, enerji piyasasında olası rekabete aykırı davranışların araştırılması gibi seçenekler sunmuştu. Zira, enerji arz güvenliğinin sağlanması tüm ülkeler için en önemli konular arasında geliyor. Arz güvenliği denildiğinde ise; bütçeye uygun (affordable), güvenli (secure) ve sürdürülebilir (sustainable) kaynaklardan enerji üretimi ve tedariki yapılması gerekiyor.

Küresel enerji fiyatlarında yaşanan krizin ülkemize de sirayet etmesi ve son dönemde yaşanan kur dalgalanmaları ile küresel krizin etkisinin ülkemizde artması üzerine yasa koyucu konuya kayıtsız kalamayarak 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda (“Kanun”) geçtiğimiz günlerde bir değişiklik yapmak suretiyle, sektörel düzenleyici kurum olan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (“EPDK”) yetkilerini genişletti[3].

Buna göre EPDK Enerji Bakanlığı’nın da uygun görüşlerini almak suretiyle, ulusal veya uluslararası piyasalarda:

  • Elektrik enerjisi üretimine girdi olan emtia fiyatlarının ve/veya kaynak maliyetleri arasındaki farkların makul olmayan artışları nedenleriyle,
  • Arz güvenliğinin ve/veya tüketicilerin korunması amacıyla,
  • Elektrik enerjisinin üretim maliyetleri dikkate alınarak,
  • Her seferinde altı ayı geçmemek üzere,
  • Kurum tarafından kaynak bazında tüketiciyi ve/veya maliyeti yüksek üretimi destekleme bedeli belirlenebilecek
  • Bu bedel, üretim maliyeti düşük üreticiden karşılanacak
  • Elde edilen gelir, arz güvenliğinin, maliyeti yüksek üretimin ve/veya tüketicilerin desteklenmesi amacıyla kullanılacak.

Nitekim EPDK, bu yeni yetkisini “Kaynak Bazında Destekleme Bedelinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esasları” (“Karar”) belirlemek suretiyle hiç vakit kaybetmeyerek kullanmıştır[4]. Söz konusu Karar daha üzerinden iki hafta geçmeden EPDK tarafından yeni bir kararla revize edilmiştir[5].Peki bahse konu Karar neler getiriyor ve hukuken karşımıza ne gibi sorular çıkarıyor?

Kapsam

Destekleme bedeli ödeme yükümlülüğünün kişi yönünden kapsamı Kanun’da “üretim maliyeti düşük üreticiler” olarak belirtilmekle yetinilmiştir. Buna mukabil, EPDK’nın ilgili kararı lisanslı üretim tesislerini kapsamakla birlikte, aşağıdaki koşulları sağlayanlar söz konusu Karar’ın kapsamı dışında bırakılmıştır:

  • YEKDEM kapsamındaki üretim tesisleri
  • Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (“EÜAŞ”) portföyünde yer alan üretim tesisleri
  • EÜAŞ ile doğrudan veya tedarikçi üzerinden dolaylı olarak enerji satış anlaşması yapmış olan üretim tesislerinin anlaşmaya konu satış miktarları
  • 8/3/2022 tarihinden önce; Vadeli Elektrik Piyasasında gerçekleşen ve destekleme bedeline konu uygulama süresindeki teslimat dönemlerini içeren satış yönlü net pozisyonlara ilişkin üretim tesisi bazında bildirilen miktarları.

Bununla birlikte, her ne kadar konuyla ilgili olarak kanunda verilen yetkinin verginin yasallığı ilkesi başta olmak üzere Anayasaya uygunluğu tartışmalı olsa da yetkinin genişliği göz önünde bulundurulduğunda EPDK’nın “kaynak bazında destekleme bedeli” yükümlülerini genişletebilme ihtimali de bulunmakta. Bu durum, elbette hukukî belirlilik ilkesi bağlamında birçok soru(n) ortaya çıkarıyor. Ayrıca her ne kadar bizatihi sorunun kendisi başka bir detaylı çalışmanın konusu olmayı hak ediyorsa da kısaca belirtmek gerekirse; mülkiyet hakkının sınırlanması sonucunu doğuran bir düzenlemenin kişi yönünden kapsamının genel düzenleyici işlemle belirlenmesine cevaz veren Kanun değişikliğinin AİHS/Anayasa ve kanun yapma tekniği bakımından irdelenmesi gerekiyor.

Bu noktada dikkati çeken bir diğer husus ise, kapsam dışında tutulan ilk iki kategorinin tesis bazlı olmasına karşılık üç ve dördüncü kategorinin satış miktarlarına ilişkin olması

Ön Koşullar

Destekleme bedeli uygulaması bazı ön koşullara bağlı kılınmış durumda. Buna göre öncelikle ulusal veya uluslararası piyasalarda elektrik enerjisi üretimine girdi olan emtia fiyatlarında ve/veya kaynak maliyetlerinde “makul olmayan” artışlar olması gerekmekte. Bu “makul olmayan” artışların,

  • Arz güvenliğini olumsuz etkileyeceğinin Bakanlık tarafından tespit edilerek Kuruma bildirildiği ve/veya,
  • Tüketicileri olumsuz etkileyeceğinin Kurum tarafından tespit edildiği durumlarda Bakanlığın görüşü alınarak

altı aylık bir süre için destekleme bedeli uygulaması yapılabilecek.

Burada dikkat çeken husus, makul olmayan artışlar nedeniyle tüketicinin olumsuz etkilendiği durumların Bakanlık tarafından tespit edilemeyeceği, buna mukabil arz güvenliğinin olumsuz etkilendiği durumların ise EPDK tarafından tespit edilemeyeceği gibi bir durum ortaya çıkmasıdır. Aksi halde, yapılacak işlemin usul yönünden hukuka aykırı olma ihtimali bulunmaktadır.

Nitekim, EPDK bu yetkisini kullanarak 01.04.2022 tarihinden itibaren altı ay süre ile tüketiciyi ve/veya maliyeti yüksek üretimi destekleme amacıyla “destekleme bedeli uygulanmasına karar vermiştir[6].

Azami Uzlaştırma Fiyatının Hesaplanması

Destekleme bedelinin hesaplanmasında “azami uzlaştırma fiyatı” ve “destekleme bedeli olmak üzere iki kavram karşımıza çıkıyor. Buna göre, “azami uzlaştırma fiyatı” kaynak türleri için üretim maliyetleri göz önüne alınarak EPDK tarafından belirlenecek, birden çok kaynaklı tesislerde ise, ana kaynak için belirlenen “azami uzlaştırma fiyatı” esas alınacak.

Bu belirlenen bedel enerji üretimine girdi olan emtia fiyatları, enflasyon ya da döviz kuru parametrelerinden biri veya birden fazlasına ilave olarak Kurul tarafından uygun görülen diğer parametreler dikkate alınarak güncellenecek. Bu noktada belirtmek gerekir ki yine özellikle uzlaştırma bedelinin nasıl güncelleneceğine ilişkin çok geniş ve belirsiz bir hareket kabiliyeti EPDK’ya tanınmış durumda. Azami uzlaştırma fiyatlarını EPİAŞ EPDK’nın belirleyeceği güncelleme oranında aylık olarak güncelleyerek uygulayacak. Bu kapsamda, EPDK 29 Mart 2022 tarihli toplantısında azami uzlaştırma fiyatlarını doğal gaz santralleri ve ithal kömür santralleri için (MW başına) 2500 TL, diğer santraller için 1200 TL olarak belirledi.

Destekleme Bedelinin Hesaplanması

Destekleme tabii ki bedeli düşük maliyetli elektrik üretimi yapanlar için bir mali yük olarak karşımıza çıkıyor. Bu bakımdan vergi benzeri bir yükümlülük olduğu ve vergilerin ancak kanun ile koyulabileceği ileri sürülebilir. Konuyla ilgili bu çekincemizi belirttikten sonra kısaca ana hatları ile bu bedelin nasıl hesaplanacağını açıklayalım.

Ödenmesi gereken destekleme bedeli, yükümlünün “destekleme bedeline esas veriş miktarı” (üretilip sisteme verilen elektrikten varsa öz tüketim miktarları ve yine varsa EÜAŞ ile doğrudan veya tedarikçi üzerinden dolaylı enerji satış sözleşmesine konu enerji miktarı düşüldükten sonra kalan miktar) ile piyasa takas fiyatı veya ikili anlaşmalar ile belirlenen sabit fiyat ile azami uzlaştırma fiyatı arasındaki farkın çarpımı ile bulunacaktır. Bulunan bu bedel EPİAŞ tarafından düzenlenecek faturada “destekleme bedeli borç tutarı” olarak yer alacaktır.

Toplam destekleme bedeli borç tutarı ise, tüm piyasa katılımcıları için hesaplanan “destekleme bedeli borç tutarının” toplamından müteşekkildir. Bu bedel EPİAŞ tarafından arz güvenliğini teminen öncelikle maliyeti yüksek üretim tesisi sahibi piyasa katılımcılarına üretim destekleme tutarı olarak yansıtılacak. EDPK Kararı uyarınca desteklenecek üreticiler; azami uzlaştırma fiyatının, uzlaştırma dönemi bazında “Gün Öncesi Piyasasında ve Dengeleme Güç Piyasasında Asgari ve Azami Fiyat Limitlerinin Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca belirlenen azami fiyat limitinden yani 2500 TL/MWh’den büyük olanlardır[7].

Alınacak destekleme bedeli, lehtarın “uzlaştıramaya veriş miktarı” (EÜAŞ ile doğrudan veya tedarikçi üzerinden dolaylı enerji satış sözleşmesine konu enerji miktarı düşüldükten sonra kalan miktar) ile azami uzlaştırma fiyatı ile piyasa takas fiyatı ile arasındaki farkın çarpımı ile bulunacaktır. Bulunan bu bedel EPİAŞ tarafından düzenlenecek faturada “destekleme bedeli alacak tutarı” olarak yer alacaktır.

Burada belirtilmesi gereken bir diğer önemli husus ise, maliyeti yüksek üretim tesislerinin desteklenmesi sonrasında kalan tutar, görevli tedarik şirketlerinin Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği uyarınca;

  • Serbest olmayan tüketicilerin,
  • Tedarikçisini seçmemiş serbest tüketicilerin,
  • Son kaynak tedariki kapsamındaki serbest tüketicilerin
  • Serbest ve serbest olmayan tüketicilerden yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi amacıyla belirlenen tarifeler üzerinden enerji temin etmek isteyen tüketicilerin

uzlaştırmaya esas çekiş miktarları oranında yansıtılacak olmasıdır.

Değerlendirmemiz

Özetle ifade etmek gerekirse yapılan düzenleme ile, YEKDEM kapsamında olmayan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi yapan tesislerin elde edeceği gelirle temelde termik santraller, doğalgaz çevrim santralleri ve görevli tedarik şirketlerinin sübvanse edilmesi beklenmektedir.

Yapılan bu düzenlemenin bazı hukuki problemleri de beraberinde getireceğini öngörmekteyiz. Öncelikle, uygulama ile desteklenen elektrik üretim santrallerin birincil enerji kaynaklarının fosil yakıtlar olacağı düşünüldüğünde, geçtiğimiz yıl onayladığımız Paris Anlaşması ve bu doğrultuda Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından ilan edilen 2053 yılı için net sıfır emisyon hedeflerine ulaşmak zorlaşacaktır. Ortaya çıkabilecek bir diğer önemli hukuki problem ise, yapılan düzenlemenin gerek Enerji Şartı Anlaşması gerekse “ikili yatırım anlaşmaları” kapsamında ülkemizde elektrik üretim sektörüne yatırım yapmış olan yabancı yatırımcıların, uluslararası yatırımların korunması hukuku bağlamında uluslararası tahkime başvurmaları riskidir.

Son olarak, bu düzenleme ile söz konusu çapraz sübvansiyona kaynaklık edecek üreticilerin ve onlara yatırım yapan ve tesisin ekonomik ömrü boyunca belirli bir geri dönüş bekleyen yatırımcıların uykularının kaçtığını, yatırım kararının alınması aşamasında yaptıkları fizibilite çalışmalarında bu tür düzenlemelerin gerçekleşme olasılığını haliyle dikkate almadıkları için hayal kırıklığına uğradıklarını söyleyebiliriz. Zaten vergi benzeri bir etki yapacak bu tür düzenlemelerin yürütme değil de yasama eliyle yapılması gerekliliği de bu sebepten kaynaklanmıyor mu?  


[1] Ardıyok, Ş., Kıl, İ. F. ve Yaldır, B. N., Tehlike Anında Camı Kırınız: Elektrik Piyasasında Son Dönemde Yapılan Tarife Düzenlemeleri, 17 Mart 2022, https://www.rekabetregulasyon.com/tehlike-aninda-cami-kiriniz-elektrik-piyasasinda-son-donemde-yapilan-tarife-duzenlemeleri/ Erişim Tarihi: 18.03.2022

[2] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_5204 Erişim Tarihi: 18.03.2022.

[3] 6446 sayılı Kanun’un 17.maddesine 05.03.2022 gün ve 7381 sayılı Kanun’nun 27.maddesi ile eklenen Ek -11’nci fıkrası.

[4] EPDK’nın 18 Mart 2022 tarihli ve 31782 sayılı Resmi Gazete yayımlanan ve 01.04.2022 tarihinde yürürlüğe girecek 13/03/2022 tarihli ve 10866 sayılı Kurul Kararı.

[5] EPDK’nın 30 Mart 2022 tarihli ve 31794 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 29/03/2022 tarihli ve 10887 sayılı Kurul Kararı.

[6] EPDK’nın 30 Mart 2022 tarihli ve 31794 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 29/03/2022 tarihli ve 10888 sayılı Kurul Kararı.

[7] EPDK’nın 30 Mart 2022 tarihli ve 31794 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 29/03/2022 tarihli ve 10890 sayılı Kurul Kararı.

Share on Facebook Share on Twitter Share via email Share on LinkedIn
Şimdi kayıt olun
Son blog yazılarımızı e-posta ile alın.
Gönder
arz güvenliği, azami uzlaştırma fiyatı, destekleme bedeli, destekleme bedeline esas veriş miktarı, elektrifikasyon, elektrik, emtia, energy prices toolbox, EPDK, EÜAŞ, GTŞ, hukuki belirlilik, idare hukuku, kaynak bazında destekleme bedeli, kur dalgalanması, makul olmayan artış, Paris Anlaşması, state-aid, üretim maliyeti, YEKDEM
Şahin Ardıyok

Şahin Ardıyok

Şahin Ardıyok büromuzda Regülasyon ve Rekabet Hukuku Grubu liderliğini yürütmektedir. Rekabet hukuku, regülasyonlar (ekonomik kamu hukuku), enerji hukuku, telekomünikasyon hukuku, kişisel verilerin korunması, kamu özel işbirliği (PPP) projeleri ve ithalatta haksız rekabet konuları ile ilgili büyük bilgi birikimi ve uygulama tecrübesi bulunmaktadır. Şahin Ardıyok büyük ulusal firmaları ve çokuluslu şirketleri, kamu kurumlarını ve sivil toplum örgütlerini pek çok Rekabet Kurulu soruşturması, birleşme/devralma bildirimleri, regülasyon projeleri, iptal davaları, anti-damping soruşturmaları ve PPP projelerinde temsil etmiş ve danışmanlık sunmuştur. 20 seneyi aşkın tecrübeye sahip olan Şahin Ardıyok, rekabet ve düzenlemeye tabi endüstrilere yönelik konferanslara ve sempozyumlara konuşmacı olarak katılmakta; rekabet hukuku ve regülasyonun yanı sıra hukuk ve ekonomi hakkında akademik çalışma yürütmektedir. Bu alanlara yönelik yayınlaşmış birçok kitabı ve makalesi bulunan Ardıyok, Bilkent Üniversitesinde “Ekonomik Regülasyon ve Hukuk” ile “Enerji Hukuku ve Politikası” derslerini vermektedir.

Bütün makaleler Tam biyografi

Ilker Fatih Kıl

Ilker Fatih Kıl

İlker Fatih Kıl firmamızda kıdemli danışman olarak görev almaktadır. Ağırlıklı olarak enerji, doğal kaynaklar ve maden sektörlerinde regülasyonlar, kamu politikaları, ticaret, WTO, gümrük, çevre ve doğal kaynaklar, dava ve uyuşmazlık çözümü ile birleşme ve devralma alanlarında danışmanlık vermektedir. Firmamıza katılmadan önce Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nda görev yapan İlker Fatih, Türk ve çok uluslu firmalara ve enerji piyasasında faaliyet gösteren firmalara ve kişilere, özellikle küreselleşme ve temel stratejiler (enerji güvenliği), mevzuata aykırılıkların tespiti halinde idari yaptırım uygulama, denetim ve idari yaptırımlara ilişkin çeşitli eğitim faaliyetleri ve enerji sektörüne ilişkin ikincil mevzuat hazırlama çalışmaları, rekabet hukuku, uluslararası küresel enerji güvenliği, enerji politikaları, uluslararası ticaret hukuku, petrol ve doğalgaz hukuku, doğal kaynaklar hukuku, uluslararası ticari işlemler hukuku ve sözleşmeler hukuku konularında destek sağlamaktadır. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2002 yılında mezun olmuş, Pennstate University, Dickinson School of Law, State College’da yüksek lisansını 2013 yılında tamamlamıştır. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde doktora çalışmalarına devam etmekte olan İlker Fatih akıcı olarak İngilizce konuşmaktadır.

Bütün makaleler Tam biyografi

Hazar Başar

Hazar Başar

Hazar Başar, yoğunlaşmaların kontrolü dahil olmak üzere rekabet hukukunun tüm konularında yerli ve yabancı müvekkillere hukuki danışmanlık hizmeti sağlamaktadır. Hazar, Avrupa Birliği ve Türk rekabet hukuku alanındaki bilgi ve birikimiyle, ağırlıklı olarak Rekabet Kurumu tarafından soruşturmalar kapsamında müvekkilleri temsil etmekte ve Kurum tarafından yürütülen ön araştırma ve yerinde incelemelerde müvekkillerine tam kapsamlı hukuki destek sağlamaktadır. Hazar, aynı zamanda çok uluslu ve yerli şirketlere mevzuata uyum programları kapsamında destek vermekte ve rekabet hukuku eğitimleri düzenlemektedir. Hazar, 2016 yılında Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezuniyetini takiben 2017 yılında Amsterdam Üniversitesi’nde Avrupa Rekabet Hukuku ve Regülasyon üzerine yüksek lisans derecesini tamamlamıştır. Hazar, İstanbul Barosu’na kayıtlı olarak avukatlık yapmakta ve akıcı olarak İngilizce konuşmaktadır.

Bütün makaleler Tam biyografi

İLGILI MAKALELER

  • Enerji
  • Regülasyonlar

İklim Değişikliği ile Mücadelede Yeni Perde: İklim Şurası Sonuç Bildirgesi 

Yazar Emin Köksal and Furkan Kaya
  • Enerji
  • Regülasyonlar

Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı ve İhracatımıza Etkileri

Yazar Ilker Fatih Kıl
  • Enerji

Elektrik Üretiminde Saatlik Güç Aşımına İlişkin Hesap Bağdat’tan Dönecek Mi?

Yazar Şahin Ardıyok and Ilker Fatih Kıl

Balcıoğlu Selçuk Ardıyok Keki Avukatlık Ortaklığı

Balcıoğlu Selçuk Ardıyok Keki Avukatlık Ortaklığı (“BASEAK”) İstanbul’da kurulmuş, hukukun tüm alanlarında hizmet vermekte olan bir hukuk bürosudur. 2007’den beri müvekkillerimize Türkiye’de yürüttükleri faaliyetlerinde ve büyüme planlarında titiz ve güvenilir hukuki çözümler sunmaktayız.

Özel kişilerden, girişimcilere, kuruluş aşamasındaki küçük şirketlerden, devlet kuruluşlarına, orta ve büyük ölçekli özel ve halka açık şirketlerden uluslararası ve küresel holdinglere varıncaya kadar her ölçekten şirketin hukuki ihtiyaçlarına yönelik hizmet vermekteyiz.

Şimdi kayıt olun

Blog yazılarımızı e-posta ile alın.

Kayıt ol

Kategori̇ler

  • Bankacılık
  • Birleşme ve Devralma ve Ortak Girişim
  • Diğer Endüstriler
  • Enerji
  • Genel
  • Hakim Durumun Kötüye Kullanılması
  • Hızlı Tüketim Malları
  • İdare Hukuku
  • Ilac ve Sağlık
  • Kişisel Verilerin Korunması
  • Muafiyet ve Menfi Tespit
  • Otomotiv
  • Pişmanlık Uygulamaları
  • Regülasyonlar
  • Rekabet Hukuku
  • Rekabet İktisadı
  • Rekabet Uyum Programı
  • Rekabete Aykırı Anlaşmalar
  • Telekomünikasyon, Teknoloji ve Medya
  • Uluslararası Ticaret
  • Usul Kuralları ve Cezalar
  • Yerinde İncelemeler

© 2023 Dentons

  • © BASEAK 2023
  • Gizlilik Politikası
  • Kullanım Kuralları