İlker Fatih Kıl & O. Gürem Ulusoy
1.Giriş
BASEAK[1] olarak, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının engellenmesine yönelik (Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism – “AML/CFT”) gerek Türkiye’de gerek globalde yaşanan gelişmeleri sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz. Bu yazımızda, yakın zamanda kabul edilen AML/CFT mevzuat paketinin içeriğini ve özellikle Avrupa Birliği’nin (“AB”) yeni AML/CFT otoritesini yapısı ve yetkilerini ele alıyoruz.
Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) 2021 yılında, AML/CFT uygulamalarının güçlendirilmesine yönelik bir yasama paketi teklif etmişti.[2] Bu teklif, bu alana yönelik yeni bir AB otoritesinin kurulmasını da içeriyordu. Authority for Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism (“AMLA”) ismiyle kurulan kurumun merkezi Almanya’nın Frankfurt kenti olarak belirlendi.[3] AMLA’nın kurulmasına dair düzenleme Nisan-Mayıs 2024’te Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından alınan kararlarla kabul edildi[4] ve Haziran 2024’te AMLA resmen kuruldu. AMLA’nın kurulmasının ülkemiz açısından da oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz. AB ile olan ilişkilerimiz, ticaretin yoğunluğu ve AB’de yaşayan Türk nüfusunu da göz önüne aldığımızda, Mali Suçları Araştırma Kurumu’nun (“MASAK”), AMLA’nın faaliyetlerini yakından takip ederek suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile ilgili olarak iş birliği imkanlarının arttırılması yönünde adımlar atacağını ön görmek mümkün.
2.Yeni AML/CFT Mevzuat Paketi
Yeni AML/CFT mevzuat paketi 4 önemli düzenleme içeriyor; yeni bir AML/CFT otoritesi kurulmasına yönelik AMLA Regülasyonu, doğrudan uygulanabilecek kurallar içeren yeni bir AML/CFT Regülasyonu, önceki direktifin yerine yürürlüğe giren altıncı AML/CFT Direktifi ve 2015 Fonların Transferine İlişkin Yönetmelikte değişikliklere ilişkin düzenlemeler.
AB’de AML/CFT denetimleri asıl olarak üye devletlerin yetki alanında. Ülkeden ülkeye değişen uygulamalar ve ayrılan kaynaklar sebebiyle, AB finansal sisteminin stabilitesi ve güvenliği, yeknesak bir şekilde korunamıyordu. İşte, yeni düzenleme öncelikle AML/CFT uygulamalarının birlik genelinde güçlendirilmesi ve kooperasyonun gelişmesi amacını taşıyor. Bu bağlamda, kabul edilen paketin içinde özel sektöre uygulanacak tüm kuralların yer aldığı bir regülasyon da yer alıyor. AB’nin ilk yeknesak AML/CFT mevzuatı olması sebebiyle, bu regülasyon özel bir konuma sahip.
Kabul edilen paketin içinde, üye devletlerin AML/CFT sistemlerini güçlendirmelerini sağlayacak düzenlemeler de mevcut. Özellikle üye devletlerin şüpheli finansal aktiviteleri araştıran finansal istihbarat birimlerinin (financial intelligence units – “FIU”) diğer üye devlet FIU’ları ile bilgi paylaşımı ve koordinasyonu gibi konulara yer verilmiş. Finansal suçların sınır ötesi nitelik taşıyabildiği göz önünde bulundurulduğunda, üye devletler arası koordinasyonun AML/CFT uygulamalarının etkin denetimi için kritik öneme sahip olduğunu söyleyebiliriz.
Özetle, yeni AML/CFT Mevzuat Paketinin amaçlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Mevzuatı yeknesaklaştırarak AML/CFT uygulamalarını AB genelinde güçlendirmek
- Üye devletlerin kendi sistemlerini iyileştirmelerine yardımcı olmak
- Üye devlet otoriteleri arasındaki iş birliğini kuvvetlendirmek
3.AMLA’nın Görev ve Yetkileri
AMLA belirlenecek bazı şirketler üzerinde doğrudan denetim, diğer şirketler üzerinde ise dolaylı denetim yapacak. Denetim yetkisinin yanı sıra, AMLA, FIU’ları destekleyecek ve bunların koordinasyonlarını sağlayacak. Öte yandan, AMLA AML/CFT uygulamalarının güçlendirilmesi amacıyla çeşitli teknik standartlar belirleyecek.[5] Örneğin, hangi şirketlerin doğrudan denetime tabi olacağı AMLA’nın ortaya koyacağı metodoloji ve teknik standart ile belirlenecek. AMLA, finans sektöründe faaliyet gösteren şirketlerden bir kısmını doğrudan denetleyebilecek. AMLA tarafından yükümlü olarak belirlenmeyenler ve finans sektörü dışındaki şirketler ise, AMLA’nın yalnızca dolaylı denetime tabi olacak.
En az altı Üye Devlette faaliyet gösteren ve AMLA’nın belirlediği sistematik çerçevesinde yüksek risk profilinde olduğu kanaatine varılan finans sektörü şirketleri yükümlü olarak belirlenecek ve doğrudan denetime tabi olacak. İlk yükümlü şirketler 2027 yılında belirlenecek ve 2028 itibariyle doğrudan denetim başlayacak.[6]
Bu yöntemin dışında AMLA belli bir finans sektör şirketinin doğrudan denetimi altına alınmasını Komisyon’dan talep edebilecek. Bu durum yalnızca, söz konusu şirketin AML/CFT yükümlülüklerini sistematik olarak yerine getirmediği şüphesi ve üye devlet otoritesinin zamanında uygun müdahale edememesi durumunda mümkün olacak. Ayrıca, üye devlet denetleyici kuruluşları da belirledikleri şirketlerin AMLA’nın doğrudan denetimine tabi tutulmasını talep etmeleri mümkün olacak. AMLA, doğrudan denetlediği şirketlere, yükümlülüklerini ciddi, sistematik ve mükerrer olarak ihlal etmeleri halinde para cezası verebilecek.[7]
Finans sektöründeki yükümlü olmayan şirketler ve finans dışı sektörlerdeki şirketler AMLA’nın dolaylı denetimine tabi olacak.[8] Yani, yükümlü olmayan şirketler üzerinde AMLA doğrudan denetleme ve para cezası verme gibi yetkilerini kullanamayacak. Yalnızca, üye devlet otoriteleri üzerinden, belirlediği standartlar ve verdiği tavsiyeler ile bu şirketlere etki edebilecek.
Denetim yetkisinin yanında AMLA, FIU’lar ve üye devletlerin düzenleyicilerine yönelik olarak teknik standartlar belirleyebilecek; çeşitli konularda kılavuz ve tavsiyeler yayımlayabilecek. Bu sayede, AB genelinde AML/CFT denetimlerinin güçlendirilmesi merkezi bir otorite tarafından sağlanacak. Ayrıca, FIU’lar için bir destek ve iş birliği sisteminin kurulması da yine AMLA’nın yetkisi ve sorumluluğunda. AMLA, FIU’lar arası bilgi paylaşımını sağlayacak bir platform oluşturacak ve gerektiğinde FIU’lar ile ortak araştırma yapabilecek.[9]
Özetle, AMLA’nın yetkilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Belirlediği şirketler üzerinde doğrudan denetim uygulamak
- Doğrudan denetime tabi olan şirketlerin yükümlülüklerini sistematik olarak ihlal etmeleri halinde para cezası uygulamak
- FIU’ların bilgi paylaşımını sağlamak ve iş birliğini kolaylaştırmak
- Sınır ötesi soruşturmalarda üye devlet otoritelerinin iş birliğini ve koordinasyonunu sağlamak
- Çeşitli teknik standartlar belirleyerek AB genelinde AML/CFT uygulamalarını güçlendirmek
4.Önümüzdeki Süreç
AMLA resmen kurulmuş olsa da faaliyetlerine henüz başlamadı. Öncelikle, 2024 yılının sonu veya 2025 yılı başında AMLA’nın başkanı seçilecek. 2025’in ilk çeyreğinde kuruluşun Frankfurt’ta konumlanacak fiziki ofisi açılacak ve icra kurulu seçilecek. 2025 yazında AMLA faaliyetlerine başlayacak. 2026 yılında, AMLA, konulacak yeni kurallar hakkında görüş vermeye başlayacak. Kuruluşun doğrudan denetimine tabi olacak 40 yükümlü kuruluş 2027 yılında seçilecek. Nihayet 1 Ocak 2028’de AMLA tam anlamıyla faaliyete geçecek ve doğrudan denetim yetkisini kullanmaya başlayacak.[10]
AMLA’nın Türk şirketlerini doğrudan denetlemesi ancak en az altı AB üyesi devlette faaliyet göstermeleri ve AMLA tarafından belirlenecek metodolojiye göre yüksek risk grubunda olmaları durumunda mümkün. Bunun dışında, AMLA’nın Türk şirketlere doğrudan bir etkisi olmayacak. Fakat, MASAK’ın uluslararası otoriteleri yakından takip ettiğini göz önünde bulundurduğumuzda, ülkemizdeki düzenlemeler bakımından AMLA’nın aynı FATF gibi, dikkatle takip edileceğini ve iş birliği içerisinde olacaklarını söyleyebiliriz. Özetle, her ne kadar AMLA bir AB otoritesi olsa da, Türkiye üzerinde de dolaylı da olsa etkileri olacağını söylemek mümkün.
5.Sonuç
AB’de, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının engellenmesine yönelik yapılan çalışmalar AB’nin bu konudaki kararlılığını ortaya koyuyor. Özellikle yeknesak bir kurallar bütünü oluşturulması ve bu alanda yeni kurulan otorite AMLA’ya önemli yetkiler verilmiş olması, üye devletlerin tamamında daha etkin ve güçlü bir AML/CFT rejimini görmemize yol açabilir. AML/CFT mücadelesinin tüm dünyada öneminin her geçen gün artmasına tanıklık ediyoruz. AB’deki konuyla ilgili gelişmeler de hiç şüphesiz bu trendin bir parçası. Sizleri gelişmelerden haberdar etmeye devam edeceğiz!
[1] Balcıoğlu Selçuk Ardıyok Keki Avukatlık Ortaklığı
[2] Anti-money laundering and countering the financing of terrorism legislative package – European Commission (europa.eu)
[3] Selection of seat for the AMLA (europa.eu)
[4] Anti-money laundering: Council adopts package of rules – Consilium (europa.eu)
[5] About AMLA – European Commission (europa.eu)
[6] About AMLA – European Commission (europa.eu)
[7] Anti-money laundering: Council adopts package of rules – Consilium (europa.eu)
[8] Frequently asked questions – European Commission (europa.eu)
[9] Anti-money laundering and countering the financing of terrorism overview – European Commission (europa.eu)
[10] About AMLA – European Commission (europa.eu)
