Mark Anderson ve Max Huffman tarafından kaleme alınan The Sharing Economy Meets the Sherman Act: Is Uber a Firm, a Cartel, or Something in Between? adlı makale kuşkusuz geçtiğimiz yılın rekabet hukuku alanında yayınlanan en başarılı çalışmalarından biri. Yazarlarımızdan Sercan Sağmanlıgil, bu makalenin ana başlıklarını sizler için özetliyor.
Teknoloji ve internet hızla gelişmeye, bu gelişme ise piyasaları etkilemeye devam ediyor. Önü alınmaz değişimin sonuçlarından bir tanesi de paylaşım ekonomisi kavramı. Özünde herhangi bir üçüncü kişiye ihtiyaç duyulmaksızın satıcı ve alıcının doğrudan iletişim kurması ile bir hizmetin ifa edilmesi anlamına gelen bu yeni kavram, geleneksel ticari model yapılarından önemli ölçüde ayrılıyor. Daha yalın bir dil ile ifade etmek gerekirse, paylaşım ekonomilerinde bireysel kişiler sermaye ve emeği koyarken, ana platform pazarlama faaliyetlerini ve yapısına göre farklılık gösterebilen kontrol mekanizmasını işletiyor. Bu farklılık ise geleneksel ticari modellere göre dizayn edilmiş rekabet hukuku kurallarının bu yeni trende nasıl uygulanacağını sorunsalı ile bizi karşı karşıya bırakıyor.
Bu çerçevede ilgili makalede söz konusu 
ticari modellerin rekabet hukuku kurallarının temelini oluşturan Sherman Act altında incelenmesine yer veriliyor. Bilindiği üzere, Sherman Act, davranışları rekabet hukuku altında doğrudan hukuka uygun veya olmayan şeklinde ayırabiliyorken, bazı davranışların hukuka uygunluğunun tayin edilebilmesi için ilgili pazardaki ekonomik etkilerinin incelenmesi gerektiğini ifade ediyor. Bu doğrultuda, bir sonraki aşama ise inceleme altına alınan davranışın bir anlaşma neticesinde doğup doğmadığının tespit edilmesi üzerinde yoğunlaşıyor. Nitekim anlaşmanın varlığının tespit edilmesi için birtakım şartlar aranmasının yanında, anlaşmanın varlığı halinde de söz konusu anlaşmanın Sherman Act altında nasıl sınıflandırılacağı ayrıca önem arz ediyor.
Bununla birlikte, anlaşmanın rekabet hukuku bakımından uygunluğunun tespiti bakımından ikili bir ayrıma gidiliyor. Bazı anlaşmalar içeriği itibariyle per se (kendiliğinden) rekabet hukuku ihlali oluştururken, diğerleri rule of reason (haklı sebep) incelemesine tabi tutularak piyasada yaratmış olduğu etki çerçevesinde mercek altına alınıyor. Per se rekabet hukuku ihlaline sebebiyet veren anlaşmalara örnek olarak ise fiyat tespiti veya pazar paylaşımı içeren anlaşmalar örnek gösterilebiliyor.
Uber örneği üzerinden yapılan analizde ise, Uber ve sürücülerinin hukuken ayrı kabul edilmesi gerektiği ifade edilirken, öncelikle uber sürücüleri arasında bir “anlaşmanın” varlığından söz edilip edilemeyeceği mercek altına alınıyor. Yapılan incelemenin sonunda ise sözleşme hukuku bakımından söz konusu ilişkinin anlaşma niteliğine haiz olduğu belirtiliyor. Anlaşmanın varlığının tespitini takiben, bu anlaşmanın Sherman Act altında hangi sınıflandırmaya tabi olacağı inceleniyor. Makalede Uber ve sürücüleri arasındaki ilişki rekabet hukuku kapsamında dörtlü bir sınıflandırmaya tabi tutuluyor. Vertical restrictions on distribution, membership organizations, horizontal joint ventures ve joint sales agencies kategorileri altında yapılan incelemenin sonucunda, Uber ve sürücüleri arasındaki ilişkinin bu anlaşma tiplerinden, “membership organizations” ve “joint sale agencies” ile benzerlik taşıdığı belirtiliyor. Buna göre, membership organizations’larda olduğu gibi taraflar ortak hüküm ve koşullara tabi iken, joint sale agencies’de olduğu gibi ürün sürücüler tarafından üretilirken, pazarlama Uber platformu tarafından gerçekleştiriliyor. Bu durumda makalede, Uber sürücüleri arasında yatay bir anlaşma olduğu kabul ediliyor.
Söz konusu yatay anlaşmanın rekabet hukuku incelemesi bakımından önem arz eden hususun ise anlaşmanın per se ihlal oluşturup oluşturmadığının belirlenmesi olduğu ifade ediliyor. Yapılan analizin sonunda, Uber sürücüleri arasında nihai fiyatlara ilişkin işbirliğinin Uber platformunun kendi algoritmasından kaynaklandığı, bu yönüyle söz konusu anlaşmaların per se ihlal olarak kabul edilmemesi gerektiği vurgulanıyor. Buna göre bir ihlal iddiası olduğunda paylaşım ekonomisini benimseyen platformun söz konusu inovatif yatırımı çerçevesinde ilgili pazarda ne gibi bir pro-rekabetçi etki yarattığını ortaya koyması; söz konusu rekabetçi etkinin ise ilgili algoritmadan kaynaklanan fiyat birliğiyle ilişkilendirilmesi gerektiği belirtiliyor.
Sonuç olarak ilgili makalede özetle, Uber özelinde sürücülerin ilgili pazara giriş rahatlığı ile fiyat belirleme algoritması arasında organik bir bağ kurulması ve olası bir ihlal iddiası nezdinde bu bağın ortaya konulması gerektiği ifade ediliyor.
Makalenin tam metni için tıklayınız.
e hüküm altına alınan işleme şartları sağlamadan gerçekleştirilen veri işleme faaliyetlerinin derhal durdurulması gerektiği,
